Τα πρότυπα της επιτυχίας

Απο το βιβλίο του Εντουάρδο Γκαλεάνο "Ένας κόσμος ανάποδα"

Τα πρότυπα της επιτυχίας

Ο κόσμος απ’ την ανάποδη επιβραβεύει ανάποδα: υποτιμά την τιμιότητα, επικρίνει την εργασία, ανταμείβει την έλλειψη τύψεων και τρέφει τις θηριωδίες. Οι δάσκαλοί του ρίχνουν το φταίξιμο στη φύση: η αδικία, λένε, είναι φυσικός νόμος. Ο Μίλτον Φρίντμαν, ένα από τα πιο ισχυρά μέλη των διδασκόντων, μιλάει για «φυσικό περιορισμο της ανεργίας». Οι φυσικοί νόμοι ευθύνονται που οι μαύροι βρίσκονται στο χαμηλότερο σκαλί της κοινωνικής κλίμακας, επιβεβαιώνουν οι Ρίτσαρντ Χέρσταϊν και Τσαρλς Μαρεϊ. Για να εξηγήσει την επιτυχία των εμπορικών συναλλαγών του, ο Τζον Ντ. Ροκφέλερ συνήθιζε να λέει ότι η φύση ανταμείβει τους πιο ικανούς και τιμωρεί τους ανίκανους. Περισσότερο από έναν αιώνα αργότερα, πολλά από τα αφεντικά του κόσμου εξακολουθούν να πιστεύουν ότι ο Κάρολος Δαρβίνος έγραψε τα βιβλία του μόνο και μόνο για να προαναγγείλει την δικιά τους ανωτερότητα. Επιβίωση των ικανοτέρων; Η πιο χρήσιμη ικανότητα για την επιβίωση και την αντιμετώπιση των δυσκολιών της ζωής το killinginstinct, το δολοφονικό ένστικτο, όταν χρησιμοποιείται για την αφομοίωση μιας μικρής επιχείρησης από μια μεγάλη ή για την καταδυνάστευση μιας αδύναμης χώρας από μια άλλη δυνατή, θεωρείται ανθρώπινη αρετή, αλλά όταν ένας άνεργος κακομοίρης ψάχνει για λίγο φαγητό με ένα μαχαίρι στο χέρι, τότε είναι απόδειξη κτηνωδίας. Τα άτομα με αντικοινωνική παθολογία, μια μορφήτρέλας από την οποία απειλούνται όλοι οι φτωχοί, εμπνέονται από το πρότυπο των κοινωνικά επιτυχημένων, που χαίρουν άκρας υγείας. Οι παράνομοι του σωρού διδάσκονται στρέφοντας το βλέμμα τους προς την κορυφή· μελετούν το παράδειγμα των επιτυχημένων και, καλώς ή κακώς, κάνουν ό,τι μπορούν για να αντιγράψουν τις αξίες τους. Ωστόσο «οι ξοφλημένοι πάντα θα είναι ξοφλημένοι», όπως συνήθιζε να λέει ο δον Εμίλιο Αζκάραγκα, ιδιοκτήτης και αφέντης της μεξικανικής τηλεόρασης. Η πιθανότητα να μπορέσει ένας τραπεζίτης, που αδειάζει μια τράπεζα, να απολαύσει ανενόχλητος τους καρπούς του μόχθου του, είναι ίδια με την πιθανότητα να καταλήξει στη φυλακή ή στο νεκροταφείο ένας κλέφτης που ληστεύει μια τράπεζα.

Όταν ένας παραβάτης σκοτώνει για τα χρέη που οφείλει, η εκτέλεση ονομάζεται ρύθμιση λογαριασμών ενώ όταν η διεθνής τεχνοκρατία αποφασίζει να κάνει εκκαθάριση σε μια υπερχρεωμένη χώρα, η εκτέλεση ονομάζεται πρόγραμμα μακροοικονομικής ρύθμισης. Ο οικονομικός εκβιαστής, αν δεν  πάρει τα λύτρα, δημεύει τις χώρες και ανακατεύεται στα εσωτερικά τους: σε σύγκριση μαζί του, οποιοσδήποτε μαχαιροβγάλτης αποδεικνύεται αβλαβής σαν τον Δράκουλα στο φως της μέρας. Η παγκόσμια οικονομία είναι η πιο αποδοτική μορφή του οργανωμένου εγκλήματος. Οι διεθνείς οργανισμοί ελέγχουν το νόμισμα, το εμπόριο και τις πιστώσεις των φτωχών χωρών με τόσο ψυχρό επαγγελματισμό και ατιμωρησία, που τρομοκρατούν και εξευτελίζουν πολίτες περισσότερο κι από τα βομβαρδιστικά.

Η τέχνη της εξαπάτησης του πλησίον, την οποία οι διάφοροι απατεώνες ασκούν κυνηγώντας αφελείς στους δρόμους, αγγίζει τα όρια της τελειότητας όταν κάποιοι επιτυχημένοι πολιτικοί αποφασίσουν να ασκήσουν το ταλέντο τους. Στις υποβαθμισμένες περιοχές του κόσμου, οι αρχηγοί των κρατών ξεπουλούν τα ρετάλια των χωρών τους σε τιμές εκποίησης, όπως στις υποβαθμισμένες περιοχές των πόλεων οι εγκληματίες πουλούν, σε ευτελείς τιμές, τα λάφυρα των εφόδων τους.

Οι επαγγελματίες εκτελεστές, που πληρώνονται για να σκοτώνουν, δεν κάνουν τίποτα περισσότερο, σε επίπεδο λιανικής, από όσα κάνουν σε ευρεία κλίμακα στρατηγοί παρασημοφορημένοι για εγκλήματα που έχουν εξυψωθεί στην κατηγορία της στρατιωτικής δόξας. Οι ληστές, καραδοκώντας στις γωνιές των δρόμων, δεν επιφέρουν παρά απλές γρατσουνιές, μια ερασιτεχνική εκδοχή των μοιραίων πληγμάτων που καταφέρνουν οι μεγάλοι κομπιναδόροι όταν καταληστεύουν τα πλήθη μέσω των υπολογιστών. Οι πιο ανελέητοι καταπατητές της φύσης και των ανθρώπινων δικαιωμάτων ποτέ δε φυλακίζονται. Στον κόσμο όπως είναι σήμερα, στον κόσμο απ’ την ανάποδη, οι χώρες που φροντίζουν για την παγκόσμια ειρήνη είναι εκείνες που κατασκευάζουν τα περισσότερα όπλα και πουλούν τα περισσότερα όπλα· οι πιο αναγνωρισμένες τράπεζες είναι εκείνες που ξεπλένουν τα περισσότερα ναρκωδολάρια και στις οποίες αποταμιεύονται τα περισσότερα κλεμμένα χρήματα· οι πιο επιτυχημένες βιομηχανίες είναι εκείνες που δηλητηριάζουν περισσότερο τον πλανήτη. Η σωτηρία του περιβάλλοντος είναι η πιο ευφυής εμπορική επένδυση των εταιριών που το καταστρέφουν. Όσοι σκοτώνουν το μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων στο μικρότερο δυνατό χρόνο, όσοι κερδίζουν τη μεγαλύτερη ποσότητα χρημάτων με τη λιγότερη εργασία και όσοι εξολοθρεύουν τις μεγαλύτερες εκτάσεις φύσης με το μικρότερο κόστος, ανταμείβονται με ατιμωρησία και εύσημα.

Στις μεγάλες πόλεις του κόσμου απ’ την ανάποδη είναι επικίνδυνο να περπατάς και είναι άθλος να αναπνέεις. Όποιος δεν είναι δέσμιος της ανάγκης, είναι δέσμιος του φόβου: κάποιοι δεν κοιμούνται λόγω της αγωνίας τους να αποκτήσουν πράγματα που δεν έχουν και άλλοι δεν κοιμούνται λόγω του τρόμου μην τυχόν και χάσουν πράγματα που έχουν. Ο κόσμος απ’ την ανάποδη μας προετοιμάζει ώστε να βλέπουμε το διπλανό μας ως απειλή και όχι ως ελπίδα, μας περιορίζει στη μοναξιά και μας παρηγορεί με χημικά ναρκωτικά και με εικονικούς φίλους. Είμαστε καταδικασμένοι να πεθάνουμε από πείνα, να πεθάνουμε από φόβο ή να πεθάνουμε από πλήξη, αν στο μεταξύ δε συντομεύσει την ύπαρξή μας καμιά αδέσποτη σφαίρα.

Άραγε η μοναδική ελευθερία επιλογής που έχουμε είναι να διαλέξουμε μια από αυτές τις καταραμένες και απειλητικές προοπτικές; Ο κόσμος απ’ την ανάποδη μας διδάσκει να υπομένουμε στωικά την πραγματικότητα αντί να προσπαθούμε να την αλλάξουμε, να ξεχνάμε το παρελθόν αντί να μαθαίνουμε απ’ αυτό και να δεχόμαστε παθητικά το μέλλον αντί να το ονειρευόμαστε: αυτή είναι η πρακτική του εγκλήματος και αυτήν συνιστά. Στο σχολείο του εγκλήματος τα μαθήματα της αδυναμίας, της αμνησίας και της παραίτησης είναι υποχρεωτικά. Όλοι γνωρίζουμε όμως ότι κάθε κακοτυχία βρίσκει τη γιατρειά της και κάθε απογοήτευση ψάχνει την παρηγοριά της· πάντα υπάρχει και η άλλη πλευρά του νομίσματος, επομένως και κάθε σχολείο έχει να αντιμετωπίσει το αντι-σχολείο του.