Περι αξιολόγησης

Σε καιρούς σοβαρών οικονομικών κρίσεων, υπάρχει μια ευρύτατα διαδεδομένη τάση σε πολλές χώρες να μεταφέρεται η ευθύνη για την επιδείνωση της κοινωνικής κινητικότητας και των σχολικών επιδόσεων στον εκπαιδευτικό και να αποδίδεται σημαντικά λιγότερη προσοχή στις κοινωνικο-οικονομικές ρίζες της κρίσης. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, αυτό μπορεί να το δει κανείς στη μεγάλης κλίμακας υιοθέτηση της «αμοιβής ανάλογα με την απόδοση» για τους εκπαιδευτικούς, όπου η αμοιβή των εκπαιδευτικών εξαρτάται όλο και περισσότερο από τα αποτελέσματα των μαθητών τους στα τεστ. Ενώ οι επίσημες πολιτικές λένε σχεδόν πάντα ότι τα αποτελέσματα στα τεστ πρέπει να χρησιμοποιούνται με προσοχή και να συνοδεύονται από παρακολουθήσεις στην τάξη, σε κάθε σχεδόν εκπαιδευτικό σύστημα όπου αυτό το σύνολο των προσεγγίσεων έχει τεθεί σε εφαρμογή έχουν προκύψει πολύ σοβαρά προβλήματα. Προϊστάμενοι και αξιολογητές έχουν ουσιαστικά πολύ λίγο χρόνο, για να κάνουν ουσιαστικές παρακολουθήσεις. Υπάρχει μικρή εισαγωγή δεδομένων από τους εκπαιδευτικούς στις κατηγορίες που χρησιμοποιούνται. Στην πραγματικότητα το φάσμα των στοιχείων που χρησιμοποιούνται είναι εξαιρετικά περιορισμένο. Τα αποτελέσματα της παρακολούθησης είναι εξαιρετικά αβέβαια και μπορεί να ποικίλλουν από τάξη σε τάξη, από μέρα σε μέρα και από έτος σε έτος, καθιστώντας έτσι τις παρακολουθήσεις ιδιαίτερα προβληματικές με όρους αξιοπιστίας. Τελικά, μέτρο του «καλού εκπαιδευτικού» γίνονται, στην ουσία, τα αποτελέσματα στα τεστ.

Το επιχείρημα είναι πάντα ότι τέτοιες «κουλτούρες λογιστικού ελέγχου» υπάρχουν για να «βοηθούν». Ωστόσο, όπως έχω εξηγήσει σε πολλά κείμενα, και ιδιαίτερα στο Educating the "Right" Way: Markets, Standards, God and Inequality και το Can Education Change Society?, υπάρχουν πολύ λίγες ενδείξεις ότι πράγματι βοηθούν, και διαρκώς αυξανόμενα στοιχεία ότι οδηγούν σε πτώση της ποιότητας και της ανταπόκρισης των εκπαιδευτικών. Έχουν σημαντικές συνέπειες στο αναλυτικό πρόγραμμα, οδηγώντας εκπαιδευτικούς και προϊσταμένους να τονίζουν μόνο ό,τι υπάρχει στα τεστ και να εστιάζουν σε εύκολους και βραχυπρόθεσμους στόχους κατά τη διάρκεια των παρακολουθήσεων. Ολόκληρη η διαδικασία μειώνει την αυτονομία των εκπαιδευτικών και την ικανότητά τους να συνδέουν το αναλυτικό πρόγραμμα με τις βιωμένες εμπειρίες και τις πολιτισμικές πραγματικότητες των μαθητών τους και των κοινοτήτων τους. Δημιουργεί μια κουλτούρα ανταγωνισμού μέσα στα σχολεία και μεταξύ σχολείων και εκπαιδευτικών. Ουσιαστικά παίζει ένα σημαντικό ρόλο οδηγώντας σε κινήματα που πιέζουν για την ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης.

Συνεπώς, πολιτικές όπως η πληρωμή με βάση την απόδοση ή η διαρκής πίεση των αδιάκοπων αξιολογήσεων των εκπαιδευτικών πρέπει να ιδωθούν ως μέρος ενός ευρύτερου συνόλου πολιτικών, που βασίζονται σε μια σχεδόν «θρησκευτική» αφοσίωση σε κουλτούρες λογιστικού ελέγχου. Επιβάλλουν περισσότερες εξετάσεις, περισσότερη τυποποιημένη αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, περισσότερους ισχυρισμούς ότι οι εκπαιδευτικοί αποτελούν την κύρια πηγή όλων των δεινών στα εκπαιδευτικά μας συστήματα. Για μια ακόμη φορά, υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία που στηρίζουν αυτούς τους ισχυρισμούς. Ακόμη και αν ήταν μερικώς αληθείς (και φυσικά υπάρχουν κάποιοι εκπαιδευτικοί -και γιατροί και δικηγόροι και τραπεζίτες και κυβερνητικοί αξιωματούχοι και προϊστάμενοι και αξιολογητές και άνθρωποι σε κάθε σχεδόν επάγγελμα- που δεν κάνουν καλά τη δουλειά τους), ο πρωταρχικός ρόλος κάθε μορφής κριτικά δημοκρατικής αξιολόγησης θα έπρεπε να είναι να προσφέρει βοήθεια και υποστήριξη. Αλλιώς, βασίζουμε τις κρίσεις μας σε παραδοχές που αποβλέπουν στο να τιμωρήσουν.

Η διδασκαλία είναι μια εξαιρετικά σύνθετη παιδαγωγική και ηθική διαδικασία, που δεν μπορεί -και δεν πρέπει- να αξιολογείται με απλοϊκά κριτήρια. Το να την κρίνει κανείς με σκοπό να προσφέρει στήριξη απαιτεί τη χρήση ενός μεγάλου φάσματος στοιχείων. Χρησιμοποιώντας όμως τέτοια στοιχεία πρέπει να έχουμε πλήρη συνείδηση όσων συμβαίνουν έξω από την Ελλάδα, όπου τέτοιες πολιτικές έχουν αποδειχθεί συχνά καταστροφικές και κρίνουν τους εκπαιδευτικούς με κάτι που μοιάζει με «κανονική κατανομή». Τελικά, κανένα εκπαιδευτικό σύστημα δεν μπορεί να θεωρείται δημοκρατικό, αν εκείνοι που επιτελούν το σημαντικότερο έργο στο εσωτερικό του, οι εκπαιδευτικοί, αντιμετωπίζονται με αντιδημοκρατικούς και τιμωρητικούς τρόπους.

Ο ελληνικός λαός και οι εκπαιδευτικοί του αξίζουν καλύτερη τύχη.

Michael W. Apple

John Bascom Professor of Curriculum and Instruction and Educational Policy Studies

University of Wisconsin, Madison